Nahrain Stratejik Araştırmalar Merkezi Ekonomi Bölümü Başkanı Dr. Hüseyin Aslan, Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani’nin Türkiye ziyaretini AA Analiz için kaleme aldı.
***
Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani, 8 Mayıs 2025’te Türkiye’ye resmi bir ziyaret gerçekleştirdi. Bu ziyaret, Başbakan Sudani’nin Türkiye’ye gerçekleştirdiği ikinci ziyaretti. Ziyaretle birlikte iki ülke arasındaki ilişkilerin ne denli geliştiği tekrar ortaya konuldu. Ziyaret kapsamında, Türkiye ve Irak arasında daha önce 24 farklı alanda imzalanan mutabakat zaptının üzerine 10 yeni mutabakat zaptı daha imzalandı. İki ülke arasında toplamda 34 mutabakat zaptı imzalanmış olması stratejik işbirliği çerçevesinde ilişkilerde niteliksel bir yükselişin var olduğu anlamına geliyor.
AA’nın WhatsApp kanallarına katılın, önemli gelişmeler cebinize düşsün.🔹 Gündemdeki gelişmeler, özel haber, analiz, fotoğraf ve videolar için Anadolu Ajansı
🔹 Anlık gelişmeler için AA Canlı
Özellikle Suriye’de Beşşar Esed rejiminin düşmesi, İran’ın Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ile müzakere masasına oturması, Pakistan’daki Nadi çatışması ve Gazze’de devam eden İsrail saldırıları ile Suriye topraklarına yönelik tehditler bağlamında, Başbakan Sudani’nin Türkiye ziyareti diplomatik ve stratejik açıdan büyük önem arz ediyor. Ziyaret, iki ülke arasında ekonomi, güvenlik, yatırım, kültür ve eğitim gibi birçok alanda işbirliğinin geliştirilmesi yönündeki çabaların bir parçasıdır. Özellikle, her iki ülkenin de ortak projesi olan ve Türkiye’nin Sudani hükümeti döneminde hayata geçirmek istediği Kalkınma Yolu Projesi bu işbirliğinin en önemli başlıklarından biridir.
Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani’nin Türkiye’ye yaptığı ziyaret, hem bölgesel hem uluslararası düzeydeki hassas dönüşümler ışığında stratejik bir öneme sahiptir. Ziyaretin gündeminde siyasi, güvenlik, ekonomik meseleler ile su sorunu ve diplomatik işbirliği gibi temel dosyalar yer aldı.
Ziyaretin ana temaları nasıl şekillendi?
Sudani liderliğindeki Irak hükümeti, bölgesel ilişkilerini ulusal egemenliğe ve dengeli bir açılıma dayalı yeni bir yaklaşım doğrultusunda yeniden şekillendirmeye çalışıyor. Uzun yıllar süren iç çatışmalar ve bölgesel müdahalelerin ardından Irak, karar alma sürecinde tam bağımsızlığı garanti altına alan bir dış politika izlemeye odaklı. Bu bağlamda Türkiye ziyareti, bölgedeki kilit ülkelerden biri ile olan siyasi ilişkilerin güçlendirilmesi açısından önemli bir durak teşkil ediyor. Ziyaretle birlikte bu ilişkinin karşılıklı saygı ve ortak çıkarlara dayanması gerektiği vurgulanıyor. Bu noktada dikkat çeken bir diğer husus, Sudani’nin Türkmen toplumuna verdiği önemdir. Resmi heyete Irak Türkmen Cephesi Başkanı Saman Ağaoğlu da dahil olmak üzere dört Türkmen şahsiyetin katılması, Türkmenlerin siyasi sahnedeki rolünün altını çizmektedir.
Görüşmelerin en önemli gündem maddelerinden biri güvenlik meselesiydi. Bağdat, Türkiye ile yeni bir koordinasyon mekanizması geliştirerek Irak’ın egemenliğinin gözetilmesini, aynı zamanda Türkiye’nin güvenlik endişelerinin dikkate alınmasını hedefliyor. Bu bağlamda, iki ülke arasında sınırların kontrolü ve terörle mücadele amacıyla ortak bir güvenlik koordinasyon merkezi kurulması planlanıyor. Bu gelişme, Ankara’nın “terörsüz Türkiye” sürecini başlatmasıyla birlikte terör örgütü PKK’nın faaliyetlerini azaltması yönünde başarı sağlamasıyla mümkün olmuştur.
Türkiye, Irak’ın en önemli ticaret ortaklarından biridir ve iki ülke arasındaki ticaret hacmi yıllık 20 milyar doları aşmaktadır. Ancak Irak yönetimi, bu ilişkinin yeniden yapılandırılarak ulusal kalkınmayı sağlayacak sürdürülebilir bir yapıya kavuşturulması gerektiğine inanmaktadır. Bu noktada özellikle, Türk şirketlerinin sulama ve tarım projelerinde daha büyük roller üstlenmesi konusunda daha önce varılan anlaşmaların uygulanmaya başlanması planlanmaktadır. Ayrıca, gümrük işlemlerinin kolaylaştırılması ve ortak finansman kanallarının açılması gibi girişimlerin gündeme gelmesi de muhtemeldir.
Irak, gıda güvenliği ve demografik istikrarı tehdit eden ciddi bir su krizinden muzdariptir. Bu krizin ana kaynaklarından biri, Türkiye’nin Dicle ve Fırat nehirleri üzerinde inşa ettiği barajlardır. Bu ziyaretin temel amaçlarından biri, su kaynaklarının adil dağılımını sağlamak amacıyla Türkiye ile su salınımını artırmaya yönelik uzlaşı sağlamaktır. Ayrıca, iki ülke arasında su meselesini yönetecek kalıcı bir komisyonun kurulması da gündemdedir. Bu alandaki herhangi bir ilerleme, Irak’ın çevresel ve ekonomik güvenliğine doğrudan katkı sağlayacaktır.
Bölgesel kutuplaşmaların arttığı bir dönemde Irak, Türkiye, İran ve Körfez ülkeleri gibi rakip güçler arasında bir denge unsuru ve arabulucu rolü üstlenmeye çalışıyor. Bu bağlamda, Irak Başbakanı Sudani’nin Türkiye ziyareti Irak’ın bölgesel istikrara katkı sağlayabilecek, herhangi bir bloğa bağlı olmayan dengeli bir dış politika izleyebileceği mesajını taşıyor. Ayrıca ziyaret boyunca Suriye krizi, mülteci meselesi, enerji ve ihracat hatları gibi bölgesel dosyaların da ele alındı.
Zorluklar ve beklentiler
Tüm bu fırsatlara rağmen, ikili ilişkiler birtakım zorluklarla da karşı karşıyadır. Bu zorluklardan biri Irak’ın iç siyasi durumudur. Irak’ta Kasım 2025’te yapılacak genel seçimler, bu sürecin ve iki ülke arasındaki anlaşmaların uygulanmasını sekteye uğratabilir. Ayrıca, bölgesel ve uluslararası rekabet ortamı da iki ülke ilişkilerinin seyrini etkileyebilecek faktörlerden bir diğeridir.
Başbakan Muhammed Şiya es-Sudani’nin Türkiye ziyareti, ikili ilişkileri yeniden dengelemek ve mevcut zorlukları gerçek iş birliği fırsatlarına dönüştürmek açısından stratejik bir fırsattır. Bu ziyaretin başarısı, iki tarafın da eşitlikçi bir diyalog yaklaşımı benimsemesine ve dar çıkarlardan stratejik ortaklığa geçiş yapabilmesine bağlıdır. Bu, sadece Irak ve Türkiye’nin değil tüm bölgenin istikrarına katkı sağlayacaktır.
[Dr. Hüseyin Aslan, Nahrain Stratejik Araştırmalar Merkezi Ekonomi Bölümü Başkanıdır.]
* Makalelerdeki fikirler yazarına aittir ve Anadolu Ajansının editoryal politikasını yansıtmayabilir.
