OBEZİTE VE GÜNLÜK ENERJİ İHTİYACIMIZ
Prof. Dr. Ali ALAŞ
Günümüzde konforlu hayat şartları insanlarda beslenme alışkanlıklarının değişmesine sebep olmuştur. Bu durumun beraberinde meydana getirdiği en önemli problemlerden birsi de obezitedir. Obezite, vücudumuzda sağlığımızı bozabilecek şekilde aşırı miktarda yağ birikimi sonucu ortaya çıkar.
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de şişmanlık görülme sıklığı her geçen gün artmaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 2022 verilerine göre, her 8 kişiden biri obezdir. Dünya çapında obez olan yetişkin sayısı 1990 yılından bu tarafa ikiye katlanmıştır. Fazla kilolu olan 18 yaş ve üzeri yetişkin bireylerin sayısı 2,5 milyardan fazladır ve bunların 890 milyonu obezdir. Yaşları 5-19 arasında olan çocuk ve adölesanlardan 390 milyonu fazla kiloludur ve bunların 160 milyonu obez olarak yaşamaktadır. Beş yaş altındaki çocukların % 37’si fazla kiloludur.
Sağlıklı vücut ağırlığının yönetimi ve sürdürülebilir bir şekilde korunması önemlidir. Sağlıklı beslenme önerilerine riayet edildiği takdirde hem obezite hem de obezite sonucu ortaya çıkabilen yüksek kan basıncı, kolesterol düzeyinde artış, kalp damar hastalıkları, tip 2 diyabet, uyku apnesi gibi bulaşıcı olmayan kronik hastalıklar önlenebilir.
Fazla Kiloluluk ve Obezite durumu nasıl belirlenir?
Fazla kilo ve obezitenin belirlenmesinde; Beden Kütle İndeksi (BKİ), Bel Çevresi, Bel/Kalça Çevresi Oranı, Bel Çevresi/Boy Uzunluğu Oranı, Boyun Çevresi ölçümü gibi pratik ve güvenilir yöntemler kullanılabilmektedir.
Toplum düzeyinde obezitenin ve obezite riskinin tanımlanması açısından önemli bir hesaplama ve değerlendirme yöntemi olan Beden Kütle İndeksi, [BKİ=Vücut ağırlığı (kg) / boy uzunluğu (m)2] formülü ile hesaplanır.
BKİ sonuçlarına göre normal değerlerin 18,5 ile 24,99 kg/m2 aralığında olması gerekir. Bu sonuçlar; 25 kg/m2’nin üzerinde çıkarsa kişi fazla kilolu, 30 kg/m2’nin üzerinde çıkarsa kişi obez kabul edilir ve sağlık açısından risklidir.
Günlük enerji ihtiyacı kişinin yaşına, cinsiyetine, kalıtsal özelliklerine, çalışma şartlarına, mevsimsel özelliklere, hastalık durumuna, gebe veya emzikli olup olmamasına vb. göre değişim gösterebilir. Sağlıklı vücut ağırlığının yönetimi ve sürdürülebilir bir şekilde korunması için günlük diyet enerjisinin bireyin harcayabileceği miktarda alınması ve günlük olarak fiziksel aktivite yapılması gerekir. Yetişkin bir insan her hafta en az 150 dakika orta şiddette veya 75 dakika şiddetli düzeyde fiziksel aktivite yapmalıdır. Bir başka ifade ile haftanın beş gününde, günlük yarım saat orta şiddette aktivite yapılabilir. Ancak, kronik hastalığı olan bireyler, fiziksel aktivitelerini bir uzmandan yardım alarak planlamalıdır.
Günlük diyet enerjisini % 45-60’ının karbonhidratlardan elde edilmesi gerekir. Vücudumuzda Karbonhidratlar, Rahmani bir tasarruf ve planlamanın bir eseri olarak karaciğer ve kas dokumuzda glikojen olarak depolanır. Karbonhidratların geriye kalan kısmı da yağa dönüştürülerek depolanır. Karaciğerde depolanan glikojen, ihtiyaç halinde kandaki şeker düzeyinin dengede tutulması için kullanılır. Ağır enerji gerektiren işlerde, aktivitelerde ve sporlarda ihtiyaç duyulan enerji ise kasta depolanan glikojenden sağlanır.
Günlük diyet enerjisinin %20-35’nin yağlardan gelmesi gerekir. Yağlardan gelmesi gereken enerjinin en fazla %10 tereyağı, iç yağı, kuyruk yağı gibi hayvansal yağlardan, %12-15’i zeytinyağı, fındık yağı gibi tekli doymamış yağlardan, %7-10’u ise Ayçiçek yağı, mısır özü yağı, balık yağı, ceviz yağı gibi çoklu doymamış yağlardan elde edilmelidir.
Uzmanlar günlük diyet enerjisinin %10-20’sinin proteinlerden temin edilmesini önermektedir. Bir insanın her bir kilogramlık vücut ağırlığı için günlük olarak 0,83-1,0 gram protein alması önerilmektedir. Mikrobesin ögeleri olarak ta bilinen vitamin ve minerallerin de dengeli bir şekilde diyet yoluyla alınması, günlük olarak ihtiyaç duyduğumuz sıvının karşılanması için sağlıklı içeceklerin yanı sıra su içilmesi de oldukça önemlidir. Bu vesile ile Mübarek Ramazan Bayramınızı tebrik eder, selam ve sevgilerimi sunarım.
Kaynaklarhttps://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweighthttps://hsgm.saglik.gov.tr/tr/web-uygulamalarimiz/357.html