YEREL YÖNETİCİLER İÇİN ARTIK KOLLARI SIVAMA ZAMANI
Doç. Dr. Özcan ERDOĞAN
Yerel yönetimler demokratik hayatın vazgeçilmez unsurları olduğu gibi, giderek demokratik değerlerin geliştiği dünyamızda, merkezi idare- yerel yönetimler ikileminde, ivme yerel yönetimlerden yana gelişmektedir. Artık batı demokrasilerinde merkezi idarenin geleneksel görev, yetki ve sorumluluklarının büyük bölümü halkın oyları ile seçilen yerel yöneticilere devrediliyor. 2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları ve İhtiyar Heyetleri Seçimi Hakkında Kanun’un 8. maddesinin birinci fıkrasında yer alan; “Mahalli idareler seçimleri beş yılda bir yapılır. Her seçim döneminin beşinci yılındaki 1 Ocak günü seçimin başlangıç tarihidir. Aynı yılın Mart ayının son Pazar günü oy verme günüdür.” yolundaki hükmüne istinaden, mahalli idareler seçimlerini 31 Mart 2024 Pazar günü, ülkemizin her yerinde huzur ortamı içinde gerçekleştirildi. 31 Mart neden bu kadar önemli, halen ülkemizde 6360 Sayılı kanunun yürürlüğe girmesi ile birlikte 30 büyükşehir belediyesinin yanında (51) il belediyesi ile (519) büyükşehir ilçe belediyesi ve (5) 1. sınıf ilçe belediyesi ile birlikte (403) ilçe belediyesi ve (390) belde belediyesi olmak üzere toplam (1393) belediye, bulunduğuna göre bizler de tüm ülke genelinde toplam 1393 belediye başkanı da yeni bir 5 yıl için oylarımızla belirledik. 1 Nisan’dan itibaren seçimi kazanan Belediye Başkanları İl ve İlçe Seçim Kurulu Başkanlıklarından mazbatalarını alarak, devir teslim törenleriyle yeni makamlarına oturmaya başladılar bile…
Öncelikle büyük bir yarışın akabinde seçmenlerin teveccühünü alarak, belediye başkanlığı seçimlerini kazanan ve mazbatalarını alarak 5 yıl için içinde yaşadıkları şehirlere damgalarını vuracak Belediye Başkanı ve Belediye Meclis üyelerini içtenlikle kutluyor, çeşitli maddi ve manevi zorluk ve imkansızlıklar içinde yürütecekleri görevlerinde başarılar diliyoruz. SİMGE Dergisi olarak, Belediye Başkanlarımızın her zaman yanlarında ve onların başta Belediye mevzuatı olmak üzere, yürürlükteki mevzuata uygun olarak, karşılaşabilecekleri her türlü sorun ve sıkıntılarının çözümüne de katkı sunmaya hazır olduğumuzu belirtmeliyim.
Öyle ki, Yüksek Seçim Kurulunun yayınladığı kesin aday listelerinden de görüleceği üzere, 31. Mart 2024’de Belediye Başkanlığı seçimleri kazanarak, 5 yıl için Belediyeleri yönetecek Belediye Başkanlarımızdan örneğin, Büyükşehir belediye başkanlığı için yarışan adayların yaklaşık yüzde 9’u ilkokul, yüzde 29’u lise, 62’si ise üniversite/yüksekokul mezunu. İlkokul mezunu 64, ortaokul ya da lise mezunu 217, üniversite veya yüksekokul mezunu 453 aday vardı. Büyükşehir Belediye Başkanlıklarına aday olanların mesleklerine bakıldığında da kendilerini iş insanı olarak tanımlayanlar başı çekiyordu. Adaylar arsında Doktorlar, Avukatlar, Esnaf, İşçi, İşletmeci, inşaat mühendisi ve müteahhitlik mesleğini yapıyorum diyenlerinden de görüleceği üzere, her meslekten insan Belediye Başkanlıklarına aday olmuştu. Yine örneğin, İlçe Belediye Başkanlıkları için Türkiye genelinde yarışan 11.362 adayın, 1351’inin ilkokul, 4796’sının ortaokul yada Lise, 5196’sının üniversite veya yüksekokul mezunu, 19’unun ise okur-yazar oldukları dikkate alındığında, seçimleri kazanarak, Belediye Başkanlıkları koltuğuna oturan Belediye Başkanlarının, gerek Belediye yönetimleri ve gerekse Belediyeyi ilgilendiren belli başlı mevzuat konusunda bilgilendirilmesinin önemi ortadadır.
Keşke bu ihtiyaçtan hareketle, mazbatalarını alarak, Belediye Başkanlıkları görevlerine büyük bir onur ve gururun yanında azim ve kararlılıkla başlayan Belediye Başkanlarımıza, birkaç gün de olsa, belediye yönetimlerinde olası hataları en aza indirebilmek bakımından hizmet içi eğitim ve bilgilendirme eğitimleri verilebilse…. Çünkü, seçim meydanlarında ne vaadlerde bulunursa bulunsunlar, Anayasamızın 127. Maddesinde açıkça ifade edildiği gibi Belediye Başkanları, Belediyelerde sahip oldukları kamu kaynaklarını, ancak halkın mahalli müşterek hizmetleri için kullanabilecekler, görevlerini ve yetkilerini sınırsız bir şekilde kullanmaları mümkün olmayacağı gibi, bu süreçte tüm eylem ve işlemleri de görev yatıkları Belde sınırları içindeki tüm halk tarafından yerinde denetlenirken, idari makam ve merciler tarafından teftiş ve denetime tabii tutulacaklar, mevzuata uygun bulunmayan eylem ve işlemleri için de yürürlükteki Türk Ceza Kanunun başta görevi kötüye kullanma olmak üzere, ilgili maddelerinde yer verilen müeyyidelerle cezalandırılmak üzere, sık sık yargı karşısına da çıkacakları unutulmamalıdır.
Bu kısa hatırlatmadan sonra 31. Mart Pazar günü yapılan seçimlerden sonra yetkili seçim kurulundan mazbatasını alan belediye başkanlarımız, öncelikle mümkün olabiliyorsa görevi devralacağı belediye başkanıyla devir teslim töreni yaptıktan sonra, artık Belediye Başkanı olarak göreve başladığını Kaymakam ve Valilere bildirmeli, Belediye birim amirlerinden; belediye idaresi ve birimleri hakkında bilgi alarak, Belediyeyi ve birlikte yöneteceği Belediye Müdürlüklerini ve Belediye organlarını öncelikle tanımalı, bu çerçevede hemen belediyenin hesaplarının bulunduğu banka şubelerinden, hesap bakiyeleri alınmalı, belediyenin gelir ve giderlerini tespit ettirmeli, borçları ve alacakları çıkarılmalı, alacakların takip ve tahsili bakımından yapılması gerekenler planlanmalıdır. Bu kapsamda belediyenin gelir ve giderleri objektif olarak belirlendikten sonra gerektiğinde giderlerin ödenmesi kısa bir süreliğine durdurulmalı, giderlerin hangi iş ve işlemler için yapıldığı incelenmeli, bu arada alacaklı kişilerin-ödeme yapılacak kişilerin mağduriyetine neden olunmamasına azami özen gösterilmelidir. Bu arada, Müdürlüklerden alınan brifinkler sonucunda, belediyedeki dolu ve boş kadro durumu çıkartılmalı, belediyenin taşınır ve taşınmaz mallarının tespitini yaptırmalı, eksik demirbaş eşya mevcut ise sorumlular hakkında gerekli işlemleri başlatmalı, Tapu Sicil Müdürlükleri ile yazışma yapılarak, belediyeye ait taşınmazların tespiti yapılmalı, tapuda devam etmekte olan devir işlemleri mevcut ise, bu işlemlerin dosyalarının incelenerek, hatalı olan veya uygun olmayanların devir işlemlerinin durdurulması, daha önceden belediye tarafından devir edilen ancak mevzuata uygun olmayan işlemler için zaman geçirilmeden tapu iptal davası açılmalıdır.
Bunun gibi, yeni seçilip görevlerine büyük bir şevkle ve heyecanla başlayan Belediye Başkanlarımızın yerel seçim sonuçlarının ilanını izleyen beşinci gün belediye meclisinin kendiliğinden toplanacağından, bu ilk meclis toplantısında ilk iki yıl için görev yapmak üzere, meclis üyeleri arasından gizli oyla; meclis birinci ve ikinci başkan vekili, en az iki asil, iki yedek katip üye, nüfusu 10.000‘ e kadar olan belediyelerde iki encümen üyesi, 10.000‘ den fazla olan belediyelerde üç’er encümen üyesinin seçilmesi gerektiğini unutulmamalıdır..
Yine bu arada, seçimle göreve gelen belediye başkanlarımızın, seçimin kesinleşme tarihini izleyen 2 ay içinde 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununun 2/a ve 6/c maddeleri gereğince mal bildiriminde bulunmak zorunda olduklarından, mal bildirimlerini açık, net ve anlaşılır şekilde doldurulduktan sonra ağzı kapalı ve mühürlü zarf içerisinde İçişleri Bakanlığına göndermeleri gerektiğini bilerek, bunun gereğini yapmalıdırlar. Halen yürürlükteki 5393 Sayılı Belediye Kanununda da açıkça yer verildiği gibi Belediye başkanı, belediye idaresinin başı ve belediye tüzel kişiliğinin temsilcisidir. Belediye başkanı, görevinin devamı süresince siyasi partilerin yönetim ve denetim organlarında görev alamaz; profesyonel spor kulüplerinin başkanlığını yapamaz ve yönetiminde bulunamaz. Başkan, genel olarak belediye teşkilatının en üst amiri sıfatıyla, belediye teşkilatını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumakla görevlidir.
5393 Sayılı Belediye Kanunu bütün belediye başkanlarımız bakımından temel kanundur. Belediye başkanının görev ve yetkileri de 5393 sayılı Belediye Kanununun 38 inci maddesinde açıkça belirtilmiştir. Kanun, Belediye başkanının görev ve yetkilerini;
- a) Belediye teşkilâtının en üst amiri olarak belediye teşkilâtını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak.
- b) Belediyeyi stratejik plâna uygun olarak yönetmek, belediye idaresinin kurumsal stratejilerini oluşturmak, bu stratejilere uygun olarak bütçeyi, belediye faaliyetlerinin ve personelinin performans ölçütlerini hazırlamak ve uygulamak, izlemek ve değerlendirmek, bunlarla ilgili raporları meclise sunmak.
- c) Belediyeyi Devlet dairelerinde ve törenlerde, davacı veya davalı olarak da yargı yerlerinde temsil etmek veya vekil tayin etmek.
- d) Meclise ve encümene başkanlık etmek.
- e) Belediyenin taşınır ve taşınmaz mallarını idare etmek.
- f) Belediyenin gelir ve alacaklarını takip ve tahsil etmek.
- g) Yetkili organların kararını almak şartıyla sözleşme yapmak.
- h) Meclis ve encümen kararlarını uygulamak.
- i) Bütçeyi uygulamak, bütçede meclis ve encümenin yetkisi dışındaki aktarmalara onay vermek.
- j) Belediye personelini atamak.
- k) Belediye ve bağlı kuruluşları ile işletmelerini denetlemek.
- l) Şartsız bağışları kabul etmek.
- m) Belde halkının huzur, esenlik, sağlık ve mutluluğu için gereken önlemleri almak.
- n) Bütçede yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneği kullanmak, özürlülere yönelik hizmetleri yürütmek ve özürlüler merkezini oluşturmak
- o) Temsil ve ağırlama giderleri için ayrılan ödeneği kullanmak.
- p) Kanunlarla belediyeye verilen ve belediye meclisi veya belediye encümeni kararını gerektirmeyen görevleri yapmak ve yetkileri kullanmak.” Olarak sıralamaktadır. Ancak Belediye Başkanlarımıza halen yürürlükteki çok sayıda mevzuatın görev ve sorumluk yüklediği de unutulmamalı, görev ve sorumluluklar mevzuata uygun olarak yerine getirilmemesinin de kamu görevlileri bakımından Türk Ceza Kanunun 257. Maddesinde ifadesini bulan görevi kötüye kullanma suçunu oluşturacağı da göz ardı edilmemelidir.
Büyük bir yarışın akabinde seçmenlerin teveccühünü alarak, belediye başkanlığı seçimlerini kazanan ve mazbatalarını alarak 5 yıl için içinde yaşadıkları şehirlere damgalarını vuracak Belediye Başkanı ve Belediye Meclis üyelerini yeniden bir kez daha içtenlikle kutluyorum. Yıllarca hatırlanacak kalıcı eserlere, hizmetlere ve projelere imza atarak, yönetecekleri kentlileri geleceğe taşıyacak Belediye Başkanlarımıza ulvi görevlerinde başarılar diliyorum.